Kripto para birimlerinin piyasa değerlerindeki değişimin etkisi:
1)Bitcoin spekülasyona açık ve volitesi yüksek bir piyasadır.
2) kendine özgü özellerinde de değer oluşturmasında rol oynar. Fakat bu aynı özelliklere sahip farklı kripto para birimleri arasındaki değer farkını açıklamamaktadır.
3)Farklı kripto para birimleri arasındaki bu değer farkını açıklamaya çalışan bir diğer çalışmanın da bir diğet çalışma bulgularında ise madencilik faaliyeti arasında da farkın olduğu yer almışır.
4) Teknolojik ve ekonomik faktörlerde fiyat değişiminde etkili olmuştur. Fakat kısa vadede olacağı araştırılmıştır.Madencilik fiyatının artışında da Bitcoin’in fiyat değişiminde yer almıştır.
5)Bitcoin’in diğer para birimlerinde de sahiptir. Diğer para birimlerinde Bitcoin üretiminde daha fazla getiriri olmasını sağlamıştır.
6)Devletler enflasyon oranı para birimi ile yapılan işlem sayısı ile bitcoin analizi ile tabi tutulur.Böyle Bitcoin hem standart bir finansal varlık hem de spekülatif bir yapıya sahiptir.
Piyasada bulunan ve piyasa değeri en yüksek 10 kripto para biriminin günlük fiyat taki değişimlerini incelenmiştir.Çalışma sonucunda, piyasada bulunan kripto para birimlerinin değer değişimi açısından toplu mu yoksa ayrık mı hareket ettiği tespit edilip yorumlanır.
Çalışmada incelenen 100 para biriminden 92’si bu özelliği göstermektedir. Kripto para birimlerinin değerini belirleyen diğer unsurlara baktığımızda geleneksel yatırım araçlarının değerini belirleyen unsurlardan ayrı olmak üzere kripto para birimlerine özgü bazı unsurlarla da karşılaşmak mümkündür.
Bu unsurlar şu şekilde sıralanabilir:
– Blok zincirini korumak için kullanılan elektrik bağlamında enerji fiyatları (madencilik faaliyetlerinin maliyeti)
– Blok zincirinin zorluk seviyesi
– Kripto para birimimin ticari işlemlerde kullanım seviyesi
– Kripto para biriminin saklanması ve kullanımının basit olması – Kamuoyunun algısı
– Bitcoin’in değeri
– Medya
– Yatırımcılar
– Pazar seyrelmesi (Market dilution)
– Kripto para biriminin sunmuş olduğu yenilik (inovasyon)- Geleneksel sistemlere olan güven- Yasal konular
Btc/USD kuru teorik olarak gün içinde 1.00’dan 1.04’e yükseliyorsa gün sonunda her bir elektronik cüzdandaki 1 birim BTC miktarının 1.04’e çıkarılmasını öngörmektedir.
Böylelikle artan arz sonrasında arz talep dengesi yine teorik olarak bir sonraki gün BTC/USD kuru 1.00 seviyesine gelecektir.
Kripto para birimlerinin değer değişimlerini konu alan bir çalışmada Bitcoin ve diğer kripto para birimlerinin USD bazındaki değer değişimleri incelenmiştir. Bitcoin’in çalışmanın yapıldığı zaman periyodunda öncelikle USD bazında diğer para birimlerine göre daha iyi performans gösterdiği ancak sonraki dönemde USD bazında göreceli olarak daha az değer kazandığı gözlemlenmiştir. Bu durum Bitcoin’in piyasaya ilk çıkmasının avantajını bir süre kullandığı ve diğer para birimlerinin de piyasada yer alabilmesi için öncü bir rol üstlendiği ancak bunu daha fazla sürdürmeyeceği şeklinde yorumlanmıştır.
Çalışmada şunlardan bahsedilir ;
01.01.2017 tarihinde ön şartı sağlayan ve piyasa kapitalizasyonu en yüksek 100 para birimi coinmarketcap.com verilerine göre sıralanmıştır. Belirlenen kripto para birimleri için 2016 takvim yılı boyunca piyasada oluşan değer USD bazında kayıt altına alınmış ve oluşturulan veri seti SPSS analiz programına aktarılmıştır.
Veri setindeki gözlem sayısı (n=365) 30’dan büyük olduğu için verilerin normal dağıldığı varsayılmış ve Pearson korelasyon testi yürütülmüştür. Test sonucunda oluşan korelasyon katsayıları analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Öncelikle çalışmada incelenecek olan ilk 10 para birimi için aralarındaki ilişkinin yönü değil ilişkinin kuvveti üzerinde yorumlama yapılacağından dolayı korelasyon katsayılarının mutlak değerleri alınmıştır. Bu mutlak değere sahip veri dizisi üzerinden her biri için ortalama değer ve standart sapma hesaplanmıştır.
Çalışmaya konu olan kripto para birimleri için hesaplanan korelasyon katsayılarına ilişkin özet bilgi Tablo-1’de sunulmuştur.
Tablo-1’e bakıldığında, yapılan hesaplamalara göre değer değişimleri arasındaki korelasyon bakımından en yüksek ortalama değer Monero (0,54417), Dash (0,54298), ve Bitcoin (0,52001) için oluşmuştur. Dolayısıyla Dash, Monero ve Bitcoin için, (ortalama değerler 0,5 kritik sınırını geçmiş olduğundan dolayı) bu para birimlerindeki değer değişimlerinin piyasa için anlamlı bir değişime yol açtığı sonucuna varmamız mümkündür. Analiz sonucu ortaya çıkan bir başka dikkat çekici bulgu ise en çok anlamlı ilişki sayısına sahip olan kripto para biriminin NEM (93) olmasıdır. Bitcoin ve Dash ise aynı sayıda anlamlı ilişki sayısı (89) ile NEM’in arkasında yer almaktadır. Bu rakamlar hesaplanırken ilişkinin yönünden ziyade kuvveti dikkate alındığı için ortalamalar ve standart sapma korelasyon katsayılarının mutlak değerleri üzerinden hesaplanmıştır.Grafik 1. Kripto Para Birimlerinin Diğer Kripto Para Birimleri ile Olan Korelasyonunu Gösteren Radar Grafik
Tablo-1’de sayısal olarak gösterilen bilgiler, Grafik-1’de görsel olarak gösterilmiştir. Grafikte açıkça Bitcoin, NEM ve Dash’in ilişki sayısındaki üstünlüğü göze çarpmakla beraber, Ripple ve Steem’in ise hem ilişki sayısı hem de ilişki yönünden geri planda kaldığı ve daha bağımsız değerlere sahip oldukları görülmektedir. Ortaya çıkan korelasyon katsayılarına ilişkin detaylı frekans bilgileri Tablo2’de bulunmaktadır. Bu tablo, ilişkinin kuvveti yanında ilişkini yönü hakkında da bilgiler içermektedir.
Tablo-2’de bulunan veriler yorumlandığında en yüksek korelasyon katsayısı ortalamasına sahip olan Monero’nun pozitif yönde 23 kripto para birimi ile yüksek ve çok yüksek ilişki içinde olduğu görülmektedir. Özellikle dikkat çekici olan nokta başka hiçbir kripto para biriminde rastlanılmadığı şekilde Monero’nun üç kripto para birimi (Navcoin, I/O Coin, Aeon) ile olan çok yüksek pozitif korelasyonudur. Detaylı analiz sonucu sözü geçen para birimlerinin tek ortak özelliklerinin piyasaya çıkış tarihleri olduğu gözlemlenmektedir.Grafik 2. Monero, I/O Coin, Navcoin ve Aeon’un 2016 Yılı Günlük Yüzdesel Fiyat Değişimleri
Yaşar Gültekin şu şekilde yorumlanmıştır ” Sonuç olarak yapılan analizler sonucu teorik olarak bulunabilecek 1000 ilişkiden araştırmanın veri setinde bulunan kripto para birimleri arasında kurulan 808 anlamlı (p=0,05) korelasyon tespit edilmiştir. Ancak bu korelasyonların sadece orta ve üzeri kuvvetteki ilişki sayısı alındığında 196 pozitif ve 62 negatif olmak üzere 258 ilişki tespit edilmiştir. Bu sonuçlar ışığında kripto para birimlerinin genel olarak tek bir yatırım aracı olmadığı belirli seviyede de olsa birbirinden bağımsız yatırım araçları olduğu sonucuna varılmıştır. Öte yandan pozitif ve negatif ilişkiler arasındaki sayısal farktan kripto para birimlerindeki değer değişimlerinde- ki bu azalış ya da artış olabilir- genel anlamda aynı yönde etkilendikleri şeklinde yorumlanmıştır.
Çalışmaya konu olan kripto para birimlerinden Ripple, Augur ve Steem’in sahip oldukları orta ve üzeri kuvvetteki korelasyon ilişkisi sayılarından piyasanın genel yapısından ayrık bir yatırım performansı sundukları anlaşılmıştır. Bu kripto para birimleri hakkında derinlemesine yapılan araştırmada bu para birimlerinin genellemeye yarayacak herhangi bir ortak özelliklerine rastlanmamıştır.
Öte yandan ilişkinin kuvveti açısından değer değişimleri temel alındığında en yüksek etkileşime sahip para birimleri Dash, Monero ve Bitcoin arasında ortak özellik arayan bir araştırma yürütülmüştür. Buna göre, bu para birimlerinin 01.01.2017 tarihiyle birim değerlerinin 1 USD’den büyük olması, madencilik faaliyetlerine açık olmaları ve piyasaya göreceli olarak diğerlerinden önce para birimleri arasında yer aldıkları görülmektedir. Bu para birimlerinin bir diğer özelliği de en yüksek negatif korelasyon ilişki sayılarına sahip olmalarıdır. Buradan çıkacak sonuç yatırım aracı olarak kısıtlı da olsa farklı yönlerdeki değer değişimlerine sahip olan para birimlerinin de piyasada olduğu ve Bitcoin, Dash ve Monero’nun düşüş trendine girdikleri periyotlarda alternatif yatırım aracı olarak değerlendirilebilecekleridir.
Bu çalışma, literatürde daha önce irdelenmiş olan kripto para birimleri değeri konusuna sadece kripto para birimlerinin kendi aralarındaki değer değişimlerine korelatif açıdan bakmıştır. Üzerinde çalışılan veri setinin büyüklüğü çalışmanın genellenebilirlik açısından önemlidir. Mevcut veri setine 2017 takvim yılı verileri eklenerek daha sağlıklı bir çalışma yürütülmesi mümkündür. Bununla birlikte mevcut korelasyon rakamları piyasa kapitalizasyonu rakamları nispetinde ağırlıklandırılarak bir ilişki aranabilir. Son olarak bu çalışmadaki veriler kullanılarak ve başka değişkenler de dahil edilerek regresyon analizi yöntemiyle başka bir bağıntı örgüsü aranılan bir çalışma yapılması yerinde olacaktır.”
